Bomen krijgen tegenwoordig gelukkig veel aandacht als bijdragers aan meer groen en een gezonde leefomgeving. Ze zuiveren immers de lucht, zorgen met hun bladerdak voor een natuurlijke zonwering en zijn een voedselbron voor vogels, bijen en andere insecten. Ook in tuinontwerpen krijgen bomen steeds vaker een centrale plek. Om budgettaire redenen wordt dan vaak een klein formaat boom aangeschaft, deze groeit immers toch wel uit. Hoewel een grote boom inderdaad kostbaarder is in aanschaf en aanplant, kan het de investering beslist waard zijn.
We lichten de 3 belangrijkste voordelen uit.
Wat telt als een grote boom?
De levermaat van een boom wordt gemeten via de stamomtrek. Deze wordt gemeten op 1 meter boven het maaiveld en uitgedrukt in centimeters. De wat grotere, langer opgekweekte, en dus oudere bomen beginnen met een stamomtrek van 18 tot 20 centimeter (18/20). Dit geldt dan voor hoogstam bomen; dat zijn bomen met een enkele doorgaande stam met daarboven de bladkroon.
Ook grote meerstammige bomen zijn erg de moeite waard voor aanplant en worden doorgaans uitgedrukt in een hoogtemaat, bijvoorbeeld 200-250 centimeter. Veelal geven boomkwekers ook een indicatie van de diameter en het gewicht van de kluit.
Een boom met stamomtrek 18/20 is met twee personen nog redelijk goed zelf aan te planten. Voor grotere formaten is het handig een boomverzorger of gespecialiseerde hovenier in te schakelen. Dat betekent dan wel wat hogere aanplantkosten en vaak ook gespecialiseerd transport.
Voordeel 1: Een grote boom geeft een groenontwerp meteen karakter
Bij een nieuwe tuinaanleg kijken veel mensen toch een beetje op hun neus…. In het ontwerp was toch een prachtige boom ingetekend? Wat doet dan die spriet in de tuin ? Is dat die grote, beeldbepalende boom waar de tuinontwerper vol lof over had gesproken?
Natuurlijk, jonge bomen met een kleine stamomtrek worden vanzelf wel groot. Maar dat kan doorgaans een flink aantal jaar duren. In ieder geval een stuk langer dan de heesters en vaste planten in de tuin. Als opdrachtgever wil je natuurlijk snel optimaal kunnen genieten van je nieuwe buitenruimte en al dat fraaie groen optimaal beleven. Is dat niet aankomend seizoen, dan wel het jaar daarop. Je laat niet voor niets je tuin aanpakken.
Een net wat grotere boom kan dan echt verschil maken. Deze maakt het tuinontwerp direct compleet, geeft de tuin zijn unieke karakter en je hoeft niet jaren te wachten op de sfeer zoals die is bedoeld. Je hebt er meteen veel profijt van. Dat geldt ook bij vervanging van een monumentale of beeldbepalende boom; het karakter van die plek of omgeving blijft dan goeddeels behouden.
Voordeel 2: Grote bomen voorkomen sneller hittestress
Als het om verkoeling gaat; wat een parasol kan, kan een grote boom nog vele malen beter. Behalve dat een boom zorgt voor een fijne beschaduwde plek, kan hij zelfs de temperatuur een aantal graden laten dalen. Gemiddeld zelfs 2 tot 3 graden. Zeker op plekken met veel hittestress, zoals de versteende pleinen en straten in de binnenstad, kan dat aanmerkelijke temperatuurverschillen opleveren.
Hoe doen bomen dat? Ten eerste verhindert een groter bladerdak eenvoudigweg de instraling van de zon. Dat houdt automatisch ook weer de warmte-uitstraling van muren, stoepen en straten tegen. Op die manier is het onder zo’n boom al snel een stuk aangenamer toeven. Daarnaast is de boom ook actief water aan het verdampen, waardoor de langsstromende lucht wordt afgekoeld.
Een groter formaat boom bewijst dan meteen zijn waarde; hoe groter en meer vertakt in kroon, hoe meer blad en hoe beter de boom in staat is te koelen. Ook een groter wortelgestel telt mee, want daarmee kan de boom meer water uit de bodem opnemen en er dus ook meer van verdampen.
Voordeel 3: Een groot formaat boom heeft meer milieuwaarde
Als ze doordacht geplaatst zijn, kunnen bomen ook de luchtvervuiling aanzienlijk verminderen. Daar is een grotere boom beter toe in staat dan een kleinere variant. Want hoe meer oppervlak aan bladgroen, hoe meer CO2 een boom uit de lucht kan halen en hoe meer zuurstof hij kan produceren. Ook zijn grotere bomen praktisch in te zetten om fijnstof en verontreinigingen af te vangen. Naaldbomen doen dat overigens nog wat beter, want zij blijven het jaarrond groen en kunnen dus ononderbroken dat proces uitvoeren.
Voor vogels, bijen en andere insecten betekent een groter formaat boom ook meer broed-, schuil en nestelplekken en uiteraard meer aanbod aan nectar en voedsel. Dat geldt vooral bij de aanplant van bloeiende en vruchtdragende exemplaren, zeker als het inheemse exemplaren zijn. Tenslotte kunnen grotere bomen effectiever bijdragen aan het dempen van stadsgeluiden en straatlawaai.
Speciale kwekerijen in groot formaat bomen
Wil je een boom inzetten voor verkoeling, meer biodiversiteit of plant je hem als beeldbepalend element, dan kan een groter exemplaar dus doeltreffender zijn. Bedenk ook dat jonge bomen veelal vrij kwetsbaar zijn voor weersinvloeden en wisselende bodemomstandigheden, juist als ze worden aanplant op onbeschutte of droogtegevoelige plekken. Dat kan hun groei behoorlijk belemmeren of vertragen.
Een groter formaat boom is beduidend breder in stam en tak, dus sterker, en zal zich wat makkelijker kunnen voegen naar de nieuwe omstandigheden. Koop je zo’n boom bij een gespecialiseerde kwekerij van grote boommaten, dan is hij daar bovendien al een aantal keer verplant, waardoor hij een volle, gezonde kluit met veel haarwortels heeft kunnen ontwikkelen. Dat zorgt ervoor dat hij goed is voorbereid om zich op een nieuwe plek vlot te verankeren. Bovendien kun je bij dergelijke kwekerijen vaak zelf je boom uitzoeken, waardoor je ook nog eens de kans krijgt een bijzonder karakteristiek exemplaar in je tuin te zetten.
